İman ispatlanabilen ya da ispatlanamayan  şeylere duyulan kişisel inançtan daha fazla bir şey değildir; İman insan aklına,bilinemiyeni akla uydurabilmesi için bir mekanizma sunar.Amerikalı gazeteci yorumcu Jan A.Larson,"iman,mantık ve din"isimli makalesinde şöyle yazıyor..

"... Din,özü itibariyle kişisel bir olaydır.İman çoğunlukla öğretilmiş olup ,kişinin bağımsız kararının sonucu değildir.Sorgulanmayan ,olmayan kişisel  iman ,dinin telkinden ibaret olduğunu gösterir.

Amerika'da  yaşayan kökten dinciler evime karşı olmuş .Evrenin yaşının da 10.000 yıl olduğuna inanırlar Bilimsel veriler evrimi desteklerken  ,araştırmalar da evrenin yaşının 13 milyar yıl olduğunu söyler.İnanış böyle bir şeydir  ispatlama işine muktedir değildir ,ayrıca böyle bir çaba içerisine de girmez .

Dini inançlara ters düştüğünde mantık "aklın ölçüsü"olma niteliğini kaybetmez mi? Hayır,kaybetmez, çünkü mantık" doğru"ların değil,"geçerlilik"lerin bilimidir;Öncüllerin neye göre ve ne kadar doğru oldukları ile değil ,söz konusu öncüllerin belli bir vargının\sonucun çıkarsandığı kanıtlama tarzının geçerli olup olmadığı ileuğraşır.Mantıkta" doğru" ve "geçerli" eş anlamlı kelimeler  değillerdir.Bu çerçevede,yukarıdakiler gibi genel önermelerden münferit olgulara doğru gidilerek kesin bir sonuca varmayı hedefleyen.tümdengelimsel argümanlar,doğru ve geçerli olabildikleri gibi ,yanlış ve geçerli de olabilirler..Hal bu olunca kimi argümanların "doğru ve geçerli",kimilerinin "yanlış ve geçerli olması mantık kurallarının ihlali anlamına gelmez.Bu nedenledir ki bilimde,bilimsel verilerde ,toplumsal değer yargılarında ya da inançlardaki değişiklikler ,mantık kurallarının dışında olan oluşumlar_dı.

İslam düşüncesi, Aristo'nun başını çektiği Yunan Felsefesini temel almakla birlikte,Yunan düşüncesine getirdiği eleştiriler,doğrultmalar,iyileştirmelerle büyür.İslam mantığı diye bilinen harman ,zamanla Aristo mantığına galebe çalar,yerine İbni Sina mantığını yerleştirir.İbni Sina ,Farabi ve e lGazali gibi Aristo mantığını iyileştiren,dönüştüren mantıkçıların,"hace_i evvel'in düşünce esaslarını Avrupa'ya tanıtarak,Rönesans'ın doğmasında "merkezi bir rol" oynamış olmaları, tarihin bir başka cilvesidir.

Akıl yürütme; Hazreti Muhammed'in hadislerinin geçerliliğini saptamak üzere kullanılan isnat yöntemi, daha sonra fıkıh'ta da kullanılmaya başlanır.İsnat 'ın geleneksel yöntemlerini tabi bilimlere de uygulayan Mutezille'dir.

Özellikle de matematiksel bilimlerde,argümanların çekirdekten geliştirilmeleri arzu edilmekle birlikte,çok uzun olacakları ,mantık düzenini izlemek vakit alacağı için argumanı muteber bir bilim adamının  sonuçlandırdığı noktadan itibaren ele almak kabul edilen bir uygulamadır.İslam düşünürlerinin isnat alanında geliştirdikleri incelikli kurallar bütünü  Science of citation diye bilinen,dayanak bilmi'nin esasını teşkil eder.Öte yandan İçtihat ,scientifik method of open inquiry olarak bilinen "bilimsel açık soruşturma yönteminin temelidir."tabi olayları incelemek, yeni bilgiler edinmek veya eski bilgileri doğrultmak  ve bütünleştirmekte kullanılan teknikler bütünü"olarak tanımlanan İçtihat çeşitli iddaları,talepleri sağlamak ya da çökertmek yöntemidir.Alev Alatlı  Aklın yolu da bir değildir kitabından alıntılar içerir.

Alev Alatlı | İndir